Biegunki u cieląt? Rozwiąż ten problem raz na zawsze.

Biegunki są przyczyną nawet 50% upadków cieląt do momentu odsadzenia. Dziś kilka słów na ten temat. Co zrobić aby skala problemu była jak najmniejsza i jak sobie poradzić, kiedy już do niego dojdzie.

Gdzie tkwi przyczyna problemu?

Biegunka z biologicznego punktu widzenia nie jest czymś normalnym. Coś po drodze musiało pójść nie tak… Cielę, którego dieta jest oparta o mleko pełne lub preparat mlekozastępczy, powinno oddawać uformowany kał. Poniżej znajduje się link do tabeli, która w bardzo prosty i obrazowy sposób pokazuje w punktach od 1- normalnie, do 4- skrajnie źle, objawy wskazujące na problemy zdrowotne u cieląt.

https://fyi.extension.wisc.edu/heifermgmt/files/2015/02/calf_health_scoring_chart.pdf

Gdzie więc szukać przyczyn? Po pierwsze, cielęta mogą być narażone na dużą liczbę drobnoustrojów chorobotwórczych. Po drugie, mogły otrzymać zbyt małą ilość przeciwciał, co sprawia, że są bardziej podatne na zachorowania. I wreszcie po trzecie, moim zdaniem, najczęstsza sytuacja, oba powyższe punkty razem. Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej o zasadach dotyczących prawidłowego odpoju siarą, poniżej znajduje się link: https://wetmonikaruskowska.com/siara-dobry-start/

Nie istnieją wytyczne, które mówiłyby jaki poziom biegunek w stadzie jest normalny. Wszystko zależy od nas, od tego ile pracy i pieniędzy jesteśmy w stanie zainwestować, aby ochronić nasze cielęta przed tym groźnym schorzeniem. Z całą pewnością biegunki nie są „normą”, trudno będzie zupełnie wyeliminować ten problem, natomiast wprowadzając odpowiednie schematy postępowania, jesteśmy w stanie go zminimalizować.

Czym właściwie jest biegunka?

Najogólniej mówiąc, to zaburzenie wchłaniania płynów z jelit. Okazuje się, że płyny pokonują nie tylko drogę z jelita do krwi, ale także w drugą stronę. Naukowcy donoszą, że dziennie do światła jelita cielaka jest wydzielane z krwi około 100 litrów płynów! Kiedy dochodzi do zaburzeń we wchłanianiu, ich ilość w jelicie wzrasta i mamy do czynienia z biegunką.

Wśród biegunek możemy wyróżnić 3 podstawowe rodzaje:

1. Związaną ze zwiększoną przepuszczalnością jelit, wynikającą z uszkodzenia np. przez Cryptosporydium parvum
2. Związaną z nadmiernym wydzielaniem, stymulowanym przez np. bakterię E.coli
3. Osmotyczną, kiedy w jelicie gromadzi się dużo rozpuszczonych substancji (może to wynikać z zaburzeń we wchłanianiu lub trawieniu, kiedy składniki pokarmowe są kiepskiej jakości. Zbyt duża ilość białka lub laktozy oraz gwałtowne zmiany żywienia mogą być przyczyną tego rodzaju biegunek.

Jak biegunki wpływają na organizm cielaka?

Po pierwsze powodują ODWODNIENIE oraz ZWIĘKSZAJĄ ZAPOTRZEBOWANIE NA SKŁADNIKI POKARMOWE. Drugim ważnym aspektem jest zmniejszenie apetytu i osowienie, co jeszcze bardziej utrudnia opiekę nad takim cielakiem i pogarsza jego stan. Pogłębiające się zaburzenia elektrolitowe prowadzą do zalegania, kwasicy i w konsekwencji do śmierci cielaka.

Postępowanie w przypadku biegunki

Największym zagrożeniem dla cielaka jest postępujące odwodnienie, to ono jest przyczyną ciężkich stanów prowadzących do upadków, dlatego w opiece nad cielęciem z biegunką NAJWAŻNIEJSZE jest uzupełnienie płynów oraz elektrolitów. Bez terapii nawadniającej nie mamy szans skutecznie leczyć biegunek.

Aby móc wprowadzić prawidłową profilaktykę oraz leczenie biegunek cieląt, musimy poznać patogeny, które je wywołują. Zawsze warto przeprowadzać diagnostykę w komercyjnym laboratorium, które będzie gwarancją wiarygodnych wyników. W sytuacji, kiedy zależy nam na szybkim wyniku możemy posłużyć się szybkimi testami diagnostycznymi. Dzięki nim, już w kilkanaście minut jesteśmy w stanie uzyskać informacje na temat patogenów, które wywołały biegunkę u naszych cielaków, a następnie wdrożyć odpowiednie postępowanie.

Prawidłowa kolejność postępowania w przypadku problemów z biegunkami u cieląt:

1. Nawadnianie!
2. Identyfikacja patogenu powodującego problem, zniszczenie go.
3. Ochrona przed powikłaniami ze strony innych patogenów.
4. Wdrożenie profilaktyki

Istnieje teoria, że aby wspomóc cielaka w walce z biegunką powinno się wstrzymać podawanie mleka przez kilka dni. Ma to pomóc w regeneracji kosmków jelitowych i utrudnić rozwój bakterii. Okazuje się, że nie jest to dobre rozwiązanie. Chore cielęta potrzebują jeszcze więcej składników pokarmowych, aby móc zwalczyć toczący się proces chorobowy. Wiele badań naukowych wykazało, że wstrzymanie podawania mleka nie ma wpływu na przebieg biegunki, natomiast prowadzi do spadku poziomu glukozy we krwi i w konsekwencji do utraty masy ciała. Cielęta, którym podawano jedynie elektrolity miały po 48 godzinach znacznie podwyższony poziom substancji świadczących o negatywnym bilansie energetycznym (podobnie, jak krowy chorujące na ketozę). Zwierzęta, którym podawano mleko w standardowej ilości oraz elektrolity osiągnęły w tym badaniu najlepsze wyniki (nie straciły na wadze, a biegunka uległa wyleczeniu).

Szybka reakcja jest warunkiem skutecznego leczenia

Odwodnienie u małych cieląt postępuje bardzo szybko. W ciągu kilku godzin może osiągnąć nawet 8-10%! Powodzenie terapii i życie takiego zwierzęcia zależy od tego, jak szybko jesteśmy w stanie rozpoznać cielęta, które cierpią na biegunkę. Najważniejsza jest codzienna obserwacja, najlepiej jeśli odbywa się ona minimum dwa razy w ciągu doby. Objawy, na które powinniśmy zwracać uwagę znajdują się w tabeli poniżej.

Jeśli zauważymy, u cielęcia pierwsze oznaki odwodnienia, powinniśmy jak najszybciej podać mu elektrolity. Jest to dużo istotniejsze od podania antybiotyków. Elektrolity powinny być podane, jako dodatkowy posiłek pomiędzy standardowym odpajaniem mlekiem. Każde cielę wykazujące odruch ssania i chęć picia jest dobrym kandydatem do nawadniania doustnego. Przy znacznym stopniu odwodnienia, zaleganiu, czy śpiączce należy jak najszybciej wezwać lekarza, który wdroży płynoterapię dożylną.

Jak wybrać preparat elektrolitowy

Nie wszystkie preparaty na rynku są sobie równe. W większości przypadków o zastosowaniu preparatu nie decyduje lekarz weterynarii, warto więc, aby hodowcy wiedzieli na co trzeba zwrócić uwagę przy zakupie elektrolitów dla cieląt.

Dobry preparat elektrolitowy musi spełniać następujące warunki:

1. Zawierać od 90 do 130 mmol/L sodu
2. Chlorki w koncentracji 40-80 mEq/L
3. Ze względu na duże starty w czasie biegunki poziom potasu w produkcie powinien wynosić 10-30 mmol/L
4. Zawierać glutaminę, alaninę, glicynę, octany, ułatwiające transport sodu w jelitach
5. Zawierać substancje korygujące kwasicę towarzyszącą biegunce, najlepiej octany i propioniany, ponieważ nie wpływają one na ph trawieńca (niskie ph w trawieńcu chroni przed namnażaniem bakterii E.coli)
6. Dostarczać energii niezbędnej choremu cielęciu (glukoza, octany, propioniany)

Nie istnieją badania naukowe potwierdzające skuteczność dodatku błonnika pochodzącego z babki jajowatej w poprawie wchłaniania glukozy w jelitach. Zagęszczenie kału wynika jedynie z wchłonięcia płynu i nie świadczy o poprawie stanu zwierzęcia.

Przyczyny biegunek

W większości przypadków za biegunki u cieląt nie jest odpowiedzialny jeden czynnik, a ich kombinacja. Chcąc poznać przyczynę, musimy skupić się na środowisku, statusie immunologicznym, żywieniu i zarządzaniu. Zwykle mamy do czynienia z infekcjami mieszanymi, a udział poszczególnych patogenów może się zmieniać w czasie i zależeć od pory roku, zagęszczenia zwierząt, obsługi i wielu innych czynników. Zbierając zapiski na temat zachorowań, możemy określić, której grupy wiekowej dotyczy problem i wdrożyć odpowiednie postępowanie lecznicze i zapobiegawcze. Grupę ryzyka typuje się na podstawie wieku cieląt najczęściej leczonych:

1. cielęta młodsze niż 5 dni→enterostoksyczne szczepy E.coli
2.  5-14 dni → rotawirusy, koronawirusy, Salmonella, Cryptosporydium parvum
3. cielęta starsze niż 14 dni i odsadzone → Salmonella, Eimeria, Giardia

Próbki kału do badania powinny być pobrane od minimum 6 nieleczonych cieląt, bezpośrednio z prostnicy i przesłane do laboratorium. Po otrzymaniu wyników wspólnie z lekarzem weterynarii ustalamy plan działań, zarówno profilaktycznych (szczepienia matek, podawanie kryptosporydiostatyków), jak i terapeutyczny- opracowanie schematów postępowania w przypadku wystąpienia biegunki.

Podsumowanie

Biegunki są przyczyną bardzo wielu strat wśród najmłodszych cieląt. Warto zrobić wszystko, aby ograniczyć ich negatywny wpływ na zwierzęta. Zapobieganie będzie z pewnością dużo tańsze i mniej pracochłonne niż leczenie i opieka nad chorymi cielętami. Podstawowe badania, odpowiednia profilaktyka oraz obserwacja i szybkie leczenie chorych zwierząt są podstawą, jeśli chcemy definitywnie rozwiązać ten problem w naszym stadzie.