Cryptosporydioza to globalny problemem w hodowli bydła. Jest jedną z głównych przyczyn biegunek cieląt do 3.tygodnia życia.
Przyczyna choroby
Schorzenie powodują pasożyty z rodzaju Cryptosporidium. W większości są specyficzne dla danego gatunku zwierząt. U bydła najczęściej występuje C.parvum, ale nie tylko. Najbardziej zagrożone są cielęta w pierwszym miesiącu życia. Wynika to z faktu, że ich układ odpornościowy nie jest w pełni wykształcony.
W badaniach przeprowadzonych przez Diaz et.all 2021 https://doi.org/10.3390/ani11020256 , wykazano, że około 30% próbek kału pobranych od ZDROWYCH cieląt poniżej pierwszego miesiąca życia, zawierało Cryptosporidia. Wraz z wiekiem zwierzęta nabywają odporności i choroba nie jest już tak groźna. Myli się jednak ten, który zakłada, że znikają. Cryptosporidia występują także u dorosłego bydła. Co więcej, to ono często jest źródłem zakażenia dla cieląt.
Trudny przeciwnik
Zakażone cielęta wydalają do otocznia olbrzymią ilość zakaźnych form pasożytów, tzw. oocyst. Mogą one przetrwać w środowisku nawet przez 6 miesięcy! Im więcej zwierząt skupionych na małej powierzchni, tym większy stopień skażenia oocystami. Są one trudne do usunięcia i oporne na większość środków dezynfekcyjnych (ze względu na twardą zewnętrzną otoczkę). W temperaturze poniżej 15 st.C przeżywają dłużej niż rok, w wodzie o temperaturze 4 st.C zachowują zdolność do zakażania przez ponad 12 tygodni.
Głównym źródłem zakażenia jest otoczenie zanieczyszczone kałem zawierającym oocysty. Do zakażenia cielęcia wystarcza zaledwie 17! Biegunka występuje zazwyczaj 3-4 dni po spożyciu pasożytów. Trwa zwykle od 1 do 2 tygodni. Obraz choroby zależy w dużej mierze od ilości Cryptosporydiów, które dostały się do przewodu pokarmowego. Im większa, tym ostrzejszy przebieg i większe ryzyko upadków.
Nie tylko biegunka…
To co widzimy, kiedy cielęta chorują, to oczywiście luźny lub wodnisty kał, często z domieszką krwi. To czego nie widzimy, to dramatyczne uszkodzenia jelit, których wynikiem jest biegunka. Cryptosporydia powodują olbrzymie zniszczenia na początku w jelicie cienkim, a w miarę rozwoju choroby, także w jelicie grubym. Uszkodzenie kosmków jelitowych powoduje zaburzenia wchłaniania składników odżywczych.
Czas trwania i nasilenie objawów zależą od:
- Dawki infekcyjnej i zjadliwości
- Ogólnej odporności cieląt
- Odżywienia
- Innych czynników wikłających (wirusy, bakterie)
Inne objawy, które towarzyszą chorobie wywołanej przez Cryptosporidia to:
- Odwodnienie
- Apatia
- Spadek/utrata apetytu
- Bóle w obrębie jamy brzusznej
- Silne parcie
Zwykle śmiertelność nie jest wysoka. W dużej mierze zależy to jednak od szybkiego wykrycia chorych zwierząt i zapewnienia odpowiedniej terapii. W przypadku późnej diagnozy, kiedy mamy do czynienia z dużym stopniem odwodnienia, leczenie może być trudne, a liczba upadków duża.
Musimy mieć także świadomość, że pełne wyzdrowienie trwa od 4 do 6 tygodni.
Ponadto każda przebyta choroba ma długotrwałe, negatywne efekty.
W przypadku kryptosporydiozy są to:
- Większe ryzyko upadków
- Mniejsze przyrosty (nawet o 8 kg w momencie odsadzenia, kiedy C.parvum diagnozowano w 7.dniu życia)
Przede wszystkim czystość!
Chcąc skutecznie zapobiegać chorobom musimy przede wszystkim poznać sposób w jaki się rozprzestrzeniają. Następnym krokiem jest wprowadzenie działań, które przerwą ten proces. W przypadku kryptosporydiozy to zanieczyszczone kałem chorych zwierząt środowisko, woda oraz pasza są źródłem zakażenia.
Jakie inne czynniki są silnie związane z ryzykiem zakażenia:
- Bliski kontakt pomiędzy cielętami (np. utrzymywanie grupowe)
- Wielkość stada (im więcej zwierząt, tym większe ryzyko transmisji choroby)
- Brak zachowania zasady “wszystko pełne-wszystko puste”
- Rodzaj podłoża, na którym utrzymujemy zwierzęta (betonowe, łatwo zmywalne, to mniejsze ryzyko)
- Wysokie temperatury i duża wilgotność
Kryptosporydioza należy do chorób, w przypadku których nasza uwaga powinna być skupiona na regularnym sprzątaniu, myciu, dezynfekcji i przemieszczaniu zwierząt. Nowonarodzone cielęta powinny zawsze trafiać do czystych i zdezynfekowanych kojców.
Idealnie gdybyśmy posiadali taką ilość miejsca, aby po zabraniu cielaka, umyciu i dezynfekcji kojca, mógł on przez kilka dni pozostać pusty.
Do mycia i dezynfekcji najlepiej używać:
- Gorącej wody
- 6-7,5% roztworu nadtlenku wodoru (czas kontaktu ok 20 minut)
Oocysty są wrażliwe na wysokie temperatury i wysychanie więc kojce/budki najlepiej jest zostawić do całkowitego wyschnięcia.
Jak rozpoznać i leczyć kryptosporydiozę
Biegunki u cieląt mogą mieć wiele przyczyn. Rozpoznanie zawsze powinno się opierać na współpracy z lekarzem weterynarii i przeprowadzonych przez niego badaniach diagnostycznych. Najprostszą metodą jest wykorzystanie szybkich testów, które dają wynik już po kilku-kilkunastu minutach. Najbardziej niezawodne i rekomendowane działanie, to przeprowadzenie badań w laboratorium weterynaryjnym.
Leczenie biegunek u cieląt zwykle jest podobne, niezależnie od czynnika, który je wywołuje. Polega na nawodnieniu, przywróceniu równowagi kwasowo-zapasowej i dostarczeniu niezbędnych elektrolitów oraz podaniu leków przeciwzapalnych. Więcej na temat biegunek u cieląt możecie przeczytać tutaj: https://wetmonikaruskowska.com/biegunki-u-cielat-rozwiaz-ten-problem-raz-na-zawsze/
W przypadku stwierdzenia kryptosporydiozy w stadzie, powinniśmy wdrożyć stosowanie preparatów dedykowanych tej chorobie. Jednym z nich jest mleczan halofuginonu. Ma on działanie lecznicze i zapobiegawcze. Jak pokazują badania, u cieląt, którym został on profilaktycznie podany w ciągu pierwszych 12-48 godzin życia, znacząco zmniejszał zachorowalność i śmiertelność. Ma on też pewne ograniczenia. Nie można go stosować u zwierząt odwodnionych, słabych i w przypadku biegunki, która trwa dłużej niż 24 godziny. W związku z tymi najlepiej jest go stosować profilaktycznie przez pierwszych 7 dni życia cielęcia.
Podobną skuteczność wykazuje paromomycyna . Zmniejsza on ilość wydalanych oocyst, łagodzi objawy kliniczne i zmniejsza śmiertelność zwierząt.
Trzecią substancją o udowodnionej skuteczności jest azytromycyna, stosowana w medycynie ludzkiej. Niestety, nie istnieją preparaty weterynaryjne zawierające ten antybiotyk, a terapia jest relatywnie droga w porównaniu do powszechnie dostępnych leków weterynaryjnych.
Podsumowanie
Skuteczny program profilaktyki chorób polega na zrozumieniu mechanizmów, które nimi rządzą. W przypadku kryptosporydiozy najważniejsze działania zapobiegawcze polegają na minimalizowaniu ryzyka zakażenia cieląt poprzez utrzymywanie czystości ich otoczenia, sprzętu używanego do pojenia i karmienia oraz izolowaniu od zwierząt chorych lub zakażonych. Mają one dużo większe znaczenie od metod profilaktyki farmakologicznej.
